BÀI 19. DÃY HOẠT ĐỘNG HÓA HỌC
BÀI 19. DÃY HOẠT ĐỘNG HÓA HỌC
A. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
I. XÂY DỤNG DÃY HOẠT ĐỘNG HÓA HỌC
Khi quan sát phản ứng của kim loại với các chất khác nhau, có thể sắp xếp các kim loại thành dãy theo thứ tự khả năng phản ứng giảm dần. Dãy này được gọi là dãy hoạt động hoá học.
1. Thí nghiệm 1
Cho đinh sắt vào dung dịch CuSO4 và cho mẩu dây đồng vào dung dịch FeSO4
Hiện tượng:
+ Ở ống nghiệm (1), có chất rắn màu đỏ bám ngoài đinh sắt.
+ Ở ống nghiệm (2) không có hiện tượng gì xảy ra.
Nhận xét:
Ở ống nghiệm (1) sắt đẩy đồng ra khỏi dung dịch muối CuSO4.
\(\mathop {Fe}\limits_{trắng\,xám} + CuS{O_4} \to \mathop {FeS{O_4}}\limits_{lục\,\,nhạt} + \mathop {Cu}\limits_{đỏ} \)
Ở ống nghiệm (2), đồng không đẩy được sắt ra khỏi dung dịch muối FeSO4.
Nhận thấy: Sắt hoạt động hoá học mạnh hơn đồng. \( \Rightarrow \) Ta xếp sắt đứng trước đồng: Fe, Cu.
2. Thí nghiệm 2
Cho mẩu dây đồng vào ống nghiệm (1) đựng dung dịch AgNO3 và mẩu dây bạc vào ống nghiệm (2) đựng dung dịch CuSO4.
Hiện tượng:
+ Có chất rắn màu xám bám vào dây đồng ở ống nghiệm (1).
+ Ở ống nghiệm (2), không có hiện tượng gì.
Nhận xét:
Đồng đẩy được bạc ra khỏi dung dịch muối
\(\mathop {Cu}\limits_{đỏ} + \mathop {2AgN{O_3}}\limits_{không\,\,màu} \to \mathop {Cu{{\left( {N{O_3}} \right)}_2}}\limits_{xanh\,\,lam} + \mathop {2Ag}\limits_{xám} \)
Bạc không đẩy được đồng ra khỏi dung dịch muối.
Nhận thấy: Đồng hoạt động hoá học mạnh hơn bạc. \( \Rightarrow \) Ta xếp đồng đứng trước bạc: Cu, Ag.
3. Thí nghiệm 3
Cho đinh sắt và lá đồng nhỏ vào hai ống nghiệm (1) và (2) riêng biệt đựng dung dịch HCl.
Hiện tượng:
+ Ở ống nghiệm (1) có nhiều bọt khí thoát ra.
+ Ở ống nghiệm (2) không có hiện tượng gì.
Nhận xét: Sắt đẩy được hydrogen ra khỏi dung dịch acid.
\(Fe + 2HCl \to \mathop {FeC{l_2}}\limits_{lục\,\,nhạt} + {H_2}\)
Nhận thấy: Đồng không đẩy được hydrogen ra khỏi dung dịch acid. \( \Rightarrow \) Ta xếp sắt đứng trước hydrogen, đồng đứng sau hydrogen: Fe, H, Cu.
4. Thí nghiệm 4
Cho mẩu natri và đinh sắt vào hai cốc (1) và (2) riêng biệt đựng nước cất có thêm vài giọt dung dịch phenolphthalein.
Hiện tượng:
+ Ở cốc (1), mẩu natri nóng chảy thành giọt tròn chạy trên mặt nước và tan dần, dung dịch có màu đỏ.
+ Ở cốc (2), không có hiện tượng gì.
Nhận xét: Ở cốc (1), natri phản ứng ngay với nước sinh ra dung dịch base nên làm dung dịch phenolphthalein không màu đổi sang màu đỏ.
\(2Na + 2{H_2}O \to 2NaOH + {H_2}\)
Nhận thấy: Natri hoạt động hoá học mạnh hơn sắt. \( \Rightarrow \) Ta xếp natri đứng trước sắt: Na, Fe.
Kết luận: Dựa vào kết quả của các thí nghiệm 1, 2, 3, 4 ta có thể sắp xếp các kim loại theo chiều giảm dần mức độ hoạt động hóa học như sau: Na, Fe, H, Cu, Ag. Và bằng nhiều thí nghiệm hóa học khác nữa, người ta so sánh được mức độ hoạt động hóa học của nhiều kim loại khác và sắp xếp chúng thành một dãy theo chiều giảm dần mức độ hoạt động gọi là dãy hoạt động hóa học của kim loại.
Sau đây là dãy hoạt động hóa học của một số kim loại tiêu biểu:
K, Na, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Pb, (H), Cu, Ag, Au
II. Ý NGHĨA CỦA DÃY HOẠT ĐỘNG HÓA HỌC
Dựa vào dãy hoạt động hoá học của kim loại, ta biết:
1. Mức độ hoạt động hoá học của các kim loại giảm dần từ trái sang phải.
2. Kim loại đứng trước Mg phản ứng được với nước ở nhiệt độ thường tạo thành dung dịch base và giải phóng khí H2.
3. Kim loại đứng trước H tác dụng được với dung dịch acid (HCl, H2SO4 loãng, ...) giải phóng khí H2.
4. Kim loại đứng trước (trừ K, Na, Ca, ...) có thể đẩy kim loại đứng sau ra khỏi dung dịch muối.